Chuyện tỉ mỉ ngon và đẹp từ gốc đến ngọn của bí đỏ
(Phunutoday) - Bí đỏ là một trong những cái cây mà tôi thích nhất bởi sự triệt để hữu dụng của nó. Từ “trẻ” đến “già”, đoạn nào của đời bí cũng có thứ để ăn được: từ thân đến lá, từ hoa đến quả, từ thịt đến hạt… Mà nào chỉ phục vụ môn khoái khẩu, ích thân, bí đỏ còn rất đắc lực trong việc khiến cho đôi mắt kia trong sáng long lanh hơn, làn da kia mịn màng hồng hào hơn. Hơn nữa, món bánh bí đỏ còn được các nhà nghiên cứu khẳng định là sở hữu mùi hương khiến nam giới yêu nhất, hơn cả hoa oải hương, va ni...
Hơn cả cao lương mỹ vị
“Pumpkin” trong tiếng Anh nghĩa là “bí đỏ” hay “bí ngô” trong tiếng Việt, bây giờ trở thành một từ quen thuộc với bọn trẻ học tiểu học như con gái tôi. Từ này được học cùng nhóm các từ vựng dành cho ngày Lễ ma quỷ (Halloween) chứ không chỉ ở trong nhóm từ chỉ các loại hoa quả, thực phẩm. Đơn giản là bởi bí đỏ chính là biểu tượng của ngày lễ Halloween.
Thế hệ của tôi, giờ đã ở tuổi trung niên, chưa mấy ai biết đến hay có dịp tham gia vào ngày lễ từ Tây phương này. Bí đỏ với tôi chỉ đơn giản là một loại quả có thể chế biến được rất nhiều món ăn ngon, bổ dưỡng. Sau này, khi được đọc thêm những tài liệu về mỹ phẩm từ thiên nhiên, tôi biết rằng bí đỏ còn có khả năng giúp làn da luôn tươi trẻ, góp phần làm sáng mắt, chống suy nhược thần kinh và thậm chí là giảm béo.
Quê tôi ở miền núi phía Bắc, thời tiết lạnh và khắc nghiệt nên chẳng nhiều loại rau quả có thể dễ dàng mọc được. Khi tôi còn nhỏ, rau bí xào hoặc nấu canh với tỏi là món mà tôi mong chờ suốt năm. Thế nhưng chỉ đến thời gian sau lễ Tảo mộ (3/3 âm lịch), trời ấm lên, những đọt bí non nõn nà mới vươn mình khắp những chân núi, gần làng. Đó chính là mùa rau bí lên ngôi.
Rất nhanh sau đó, món hoa bí lại xuất hiện, hoa bí gói thịt băm, rán như rán chả lá lốt là món rất thích mắt và dễ ăn của đám trẻ. Thế rồi, tiếp theo hoa bí, những quả bí non xanh bấm nhẹ móng tay đã chảy nhựa lại được các mẹ đem về làm món luộc hoặc xào. Không phải nhà nào cũng chịu cắt những quả bí non, họ thường chờ cho quả bí thật già rồi mới đem bán và làm giống luôn. Chẳng như bây giờ, mùa này, ở dưới xuôi, những quả bí non được bán khắp các chợ, chỉ cần muốn là có.
 |
Bí đỏ đã chín, da có màu vàng pha nâu, nhiều quả phấn vẫn bám bạc phếch bao phủ bảo vệ lớp thịt màu vàng cam, rực rỡ và những hạt bí mẩy ở tận bên trong. Mùa thu hoạch, những quả bí già được cắt cuống, đem vào rọ gánh về nhà và bị thẩy hết vào gầm giường. Nhà nào chủ tâm đem bán sẽ mang bán dần đến hết. Có nhà như nhà tôi chẳng hạn, đất trồng bí không nhiều vì cha mẹ tôi còn bận đi làm nhà nước, thì số bí thu được thường giữ lại hết để ăn dần.
Bí đỏ xào tỏi là món ăn dễ làm, tốn ít thời gian và ngon miệng. Món này phổ biến đến nỗi chỉ cần nhắc đến bí đỏ là ai cũng nghĩ ngay tới nó. Nhưng tôi còn có một món rất đặc biệt mà chắc là không mấy ai thử qua. Đó là món bí đỏ xào tép. Có món ăn này cũng là do hoàn cảnh riêng mà ra. Quê tôi có nhiều những mỏ nước, nơi sinh sôi những con suối nhỏ.
Ở đó là nơi sinh sống của những chú cá và tôm tép dù chỉ thuộc cỡ tí hon nhưng rất thơm. Bí đỏ ngậy thơm ngọt xào với tép và chút lá tỏi ăn kèm với cơm trắng thì khó có món xào nào có thể vượt qua. Bây giờ nhớ lại những món ăn thời thơ ấu, dù đã được thưởng thức những món cao lương mỹ vị, tôi vẫn thấy món ăn xưa thơm ngon và kỳ diệu hơn rất nhiều.
Sau này, được học và hiểu thêm về các chất có trong hoa quả và nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể người, tôi biết rằng bí đỏ là nguồn cung cấp vitamin A, đóng vai trò quan trọng cho thị giác, tăng trưởng xương và sự sinh sản, tham dự vào sự tổng hợp protein, điều hòa hệ miễn dịch và góp phần dinh dưỡng, bảo vệ cho da.
Trong bí đỏ còn có một chất cần thiết cho hoạt động của não bộ, đó là acid glutamic, đóng vai trò quan trọng trong bồi dưỡng thần kinh, giúp các phản ứng chuyển hóa ở các tế bào thần kinh và não. Bí đỏ được người Nhật coi là một trong những món ăn trường sinh bất lão bên cạnh hải sản, tảo biển, rau sống, trứng, đậu phụ, sữa đậu nành.
Chăm sóc da dầu ngày nóng bức: đừng quên bí đỏ!
Chi tiết hơn, có thể kể ra đây các acid amin và các khoáng chất có trong bí đỏ, đó là: cobalt, sắt, kẽm, canxi, phospho, kali, vitamin A, B, C, E, acid folic, pectin. Vitamin A trong bí đỏ giúp thị giác ở trẻ em phát triển, chống các bệnh quáng gà, khô mắt. Đặc biệt, trong bí đỏ có acid glutamic, một chất quan trọng bồi dưỡng thần kinh, tăng phản ứng chuyển hoá giữa các tế bào thần kinh và não, do đó hạn chế tình trạng chậm phát triển về trí óc ở trẻ em và suy nhược thần kinh ở người lớn.
Theo nghiên cứu mới của các nhà khoa học Nhật Bản và Trung Quốc, bí đỏ giúp phòng chữa các bệnh của thời đại công nghiệp như căng thẳng thần kinh, đau đầu, phòng bệnh tim mạch, giảm béo. Không chỉ vậy, trong bí đỏ còn có mannitol là một chất nhuận tràng, chống táo bón. Bí đỏ khi còn non giúp nhuận tràng mạnh hơn bí chín, thân cây bí đỏ cũng có tác dụng này do chứa nhiều chất xơ.
Không như nhiều loại quả khác, ruột và hạt thường bị bỏ đi, ruột và hạt bí đỏ chứa nhiều vitamin E, một chất chống ôxy hóa tự nhiên giúp củng cố hệ miễn dịch, ngăn ngừa sự xuất hiện những nếp nhăn sớm, bảo vệ da khỏi lão hoá và cải thiện chức năng hệ tim mạch. Vì thế nên những ai trót bỏ ruột và hạt đi thì hãy nghĩ lại, phần đó trong quả bí rất tốt cho da và ngọt nữa. Hạt bí đỏ chứa nhiều carofenoid, một chất giúp phòng ngừa đục thuỷ tinh thể, bệnh tim mạch. Ngoài ra, hạt bí đỏ còn chứa một hoạt chất giúp phòng ngừa và điều trị rối loạn lipid máu, làm chậm tiến triển bệnh xơ vữa động mạch.
Hạt bí đỏ rang không chỉ xuất hiện trong ngày tết, mà đã trở thành món ăn kèm phổ biến mỗi khi ngồi quán xá. Những người sống ở quê, nhất là những người có tuổi, có lẽ ai cũng biết bài thuốc dùng hạt bí để tẩy giun sán bằng cách nấu hoặc rang. Nhân hạt bí tươi giã nát, thêm nước nấu lên uống khi đói có thể tẩy được sán dây.
Không chỉ có tác dụng như vậy, hạt bí đỏ chứa nhiều vitamin và chất khoáng kể cả kẽm, cùng những amino acid cần thiết như alanin, glycin, glutamin có thể giảm bớt các triệu chứng của bệnh phì đại tuyến tiền liệt.
Hạt bí đỏ dùng để chế tạo một loại dầu chứa nhiều carotenoid (beta-caroten, alpha-caroten, zéaxanthine, lutein) là những chất tương tự như vitamin A. Các carotenoid là những chất chống oxy hóa mạnh giúp phòng ngừa các bệnh liên quan đến lão suy như đục thủy tinh thể, các bệnh tim mạch và một số loại ung thư.
Ngoài việc sử dụng bí đỏ để chế biến món ăn và cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể qua hệ tiêu hóa, người ta còn đưa bí đỏ vào những chu trình trị liệu ngoài da, nhất là trong những ngày mùa hè, tiết trời nóng bức.
Với những người có da dầu thì thật là khó chịu. Tôi rất thấu hiểu điều đó bởi da tôi cũng thuộc loại da dầu. Tôi chẳng bao giờ dám sử dụng mỹ phẩm, lại càng không sử dụng mỹ phẩm giàu độ ẩm. Và thế là sau vài tuần nóng nực ra đường, làn da vốn đã nhờn bóng còn thêm bí bách vì bụi khói ô nhiễm khi ra đường mỗi ngày. Hậu quả là những mụn trứng cá và mụn đầu đen đáng ghét lại xuất hiện. Biết trong bí đỏ có nhiều vitamin A, C và kẽm, giúp da khỏe đẹp và hạn chế dầu, tôi đã làm mặt nạ bí đỏ để chăm sóc cho làn da tội nghiệp của mình. Cách làm rất đơn giản: lấy 2 thìa bí đỏ đã nấu chín và nghiền mịn trộn đều với nửa thìa mật ong, ¼ thìa sữa tươi, ¼ thìa rượu táo. Thoa hỗn hợp này lên mặt, tránh vùng mắt, để trong 10 – 15 phút. Sau đó rửa sạch lại với nước ấm.
Để trị mụn, viêm da, cũng có thể dễ dàng dùng cùi bí đỏ tươi giã nát đắp lên da, tình trạng sẽ được cải thiện đáng kể.
Những bài làm đẹp này có lẽ thật xa lạ với những người dân quê tôi, bởi cuộc sống vất vả khó lòng cho phép họ có thời gian tìm hiểu và chăm sóc sắc đẹp bản thân. Trong khi ấy, những quả bí vẫn nằm lăn lóc và bền bỉ tươi trong lớp vỏ dày nơi gậm giường hay dưới mái hiên của những ngôi nhà miền núi, chúng ngậm trong mình những bí mật tuyệt vời và giản dị để làm hoàn hảo thêm vẻ đẹp của con người.
| Theo Tài liệu dinh dưỡng Việt Nam, 100g bí đỏ chứa: |
- Vân San
;
