- Rất nhiều đề xuất được đưara cho đề án cải cách tiền lương giai đoạn 2012-2020 để cán bộ, công chức có thểsống bằng lương. Với điều kiện, cải cách lần này phải thật.

Hội thảo ngày 23/9 ở ĐồSơn, Hải Phòng đánh giá kết quả cải cách chính sách tiền lương từ 2003 đến nayvà định hướng giai đoạn 2012-2020 do Bộ Nội vụ tổ chức và UNDP tài trợ quy tụcán bộ cùng chuyên gia từ nhiều bộ và địa phương phía Bắc.

Tất cả đều thống nhất: Cảicách lương không dễ. Nhưng, nói như nguyên Phó Chủ nhiệm UB Các vấn đề xã hộicủa QH Đặng Như Lợi, vấn đề bây giờ là chúng ta có định cải cách thật hay không.“Nếu chỉ là khẩu hiệu thì không nên làm, sẽ mất thì giờ”, ông Lợi nói.

8 năm 7 lần chỉnh vẫnchưa đủ sống 

Theo dự thảo báo cáo tổngkết của Bộ Nội vụ, 8 năm qua, mức lương tối thiểu đã được điều chỉnh 7 lần, từ210.000 đồng lên 830.000/đồng, nghĩa là tăng 295,2%, so với mức tăng chỉ số giátiêu dùng 142,27% và tăng GDP 85,9%.

Tuy nhiên, Vụ trưởng VụTiền lương, Bộ Nội vụ Đoàn Cường thừa nhận, đến nay, lương tối thiểu chung vẫnchưa bảo đảm được nhu cầu tối thiểu của cán bộ, công chức (CBCC). Và hậu quả đầutiên được dự thảo nêu, là không thu hút được người tài vào cơ quan nhà nước hoặccó người tài nhưng họ chưa toàn tâm, toàn ý tập trung thực thi nhiệm vụ công vụ,khiến “chất lượng việc xây dựng hệ thống thể chế và các quyết sách về chủtrương, chính sách kinh tế, xã hội có phần bị hạn chế”. 

Dự thảo báo cáo cũng chohay lương không đủ sống đã làm “một số người” rời khu vực Nhà nước. Nghịch lýlà, vẫn có người muốn vào làm việc trong bộ máy, nhưng trong số đó có cả nhữngngười năng lực yếu kém không thể tìm được việc làm ở khu vực doanh nghiệp. Cũngcó người muốn vào Nhà nước để mưu cầu lợi ích riêng, tiến thân theo con đườngquan chức, tham nhũng, làm giàu bất chính...

Một nghịch lý nữa được BộNội vụ chỉ ra, đó là lương thấp khiến CBCC tìm mọi cách để tạo ra thu nhập, “chỉ muốn làm những việc cụ thể liên quan đến nhân sự, tài chính, đất đai...trực tiếp với dân, doanh nghiệp để có điều kiện nhũng nhiễu”. Và do đó, ngayđội ngũ CBCC cũng phân hóa giàu nghèo, lương không đủ sống nhưng nhiều ngườisống đàng hoàng.

Những đánh giá này, theo Vụtrưởng Vụ Cải cách hành chính, Bộ Nội vụ, vẫn “chưa đủ đậm”. Ông Đinh DuyHòa cho rằng, lần cải cách này “phải tạo chuyển biến thực sự  trong nhậnthức” về lương. Muốn vậy, báo cáo cần nêu bật được việc CBCC vì không sốngnổi bằng lương nên phải tận dụng công việc đang làm để “kiếm thêm” và chuyệntham nhũng, tiêu cực càng ngày càng gia tăng chứ không giảm.

Cũng như vậy, nguyên Việntrưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội Nguyễn Hữu Dũng nhận xét, dự thảo báocáo chưa nêu được hết bức xúc. “Có rất nhiều điểm nếu không được  giải quyếtthì không gỡ được nút thắt của cải cách. Hiện nay, thu nhập ngoài lương rất cao,không kiểm soát được, không có giới hạn”.

Không thể tăng lương nếukhông đủ nguồn 

Một trong những nội dunglàm nóng cuộc hội thảo mở màn cho chuỗi các cuộc gặp góp ý về đề án cải cáchtiền lương là nguồn cho cải cách ở đâu? “Mấy lần cải cách trước đều xảy ratình trạng ‘gọt chân cho vừa giày’”, ông Đặng Đức Đạm, nguyên Phó trưởng Bannghiên cứu của Thủ tướng nhận định.

Nếu ông Đặng Như Lợi đềxuất phải giảm đến 40% tổng số cán bộ, công chức, viên chức không đủ chất lượngtheo yêu cầu, thì Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội Nguyễn Thị LanHương cho rằng đối với các dịch vụ công như y tế, giáo dục, khoa học, chỉ cầntạo cơ chế chứ không cần dựa 100% vào ngân sách nhà nước. Vì mục tiêu an sinh xãhội, chẳng hạn với vùng sâu, vùng xa thì cần bao cấp đủ. Bà Hương cũng thiết thađề nghị phải phân cấp trong cải cách tiền lương. Khu vực hành chính công phải đitrước, bằng cách tạo lương lành mạnh, chẳng hạn lương của công chức vừa tốtnghiệp đại học phải là 4-5 triệu đồng. Vụ trưởng 10-15 triệu đồng/tháng. Thứtrưởng có thể nhận lương mấy chục triệu.

Ông Đặng Đức Đạm cũng đềxuất cả một nhóm giải pháp tạo nguồn để cải cách tiền lương, trong đó Nhà nướccần bớt một phần đầu tư cho phát triển doanh nghiệp nhà nước, dành vốn đầu tưnhiều hơn cho phát triển yếu tố con người trong bản thân bộ máy hành chính,triệt để “tiền tệ hoá lương”, đưa tất cả các khoản bao cấp vào thể hiện tronglương (nhà, xe, điện thoại...). Theo ông, cần công khai hoá, tiến tới quản lýcác khoản thu nhập ngoài lương của công chức, trước hết là các khoản từ đề tàikhoa học, dự án hợp tác quốc tế, hợp đồng ký với doanh nghiệp...

Một trong những người phátbiểu sau cùng, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Thang Văn Phúc đồng tình phải cơ cấulại ngân sách nhà nước, phân tách rõ khu vực hành chính, doanh nghiệp và sựnghiệp. Ông cũng nhấn mạnh đòi hỏi phải cải cách cơ bản hệ thống tiền lương,đừng lặp lại việc “mỗi lần sửa lại là một sự chắp vá mới”.  

Ngày 26/9, Bộ Nội vụ tổchức một hội thảo nữa tại TP.HCM để nghe ý kiến của đại diện các tỉnh, thànhphía Nam. Dự kiến, đề án cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, côngchức, viên chức giai đoạn 2012 - 2020 sẽ được trình Trung ương tháng 4 năm sau.

Hiền Anh