Nước ở đâu đang đổ vào Bangkok?

TTO - Đã có nhiều tranh cãi về nguyên nhân gây ra trận lũ lụt tồi tệ nhất ở Thái Lan trong 50 năm qua, từ phá rừng, môi trường xuống cấp, khả năng ứng biến chậm chạp của chính quyền, quản lý đập nước…, nhưng kết luận cuối cùng có lẽ là từ tất cả nguyên nhân đó.

Đập thủy điện Bhumibol sắp tràn hồ chứa - Ảnh: thaitravelnews.net

Thiếu thiết bị dự đoán

Điều đầu tiên phải đề cập là lượng mưa. Hầu hết các tỉnh miền bắc Thái Lan năm nay có lượng mưa lớn hơn từ gấp rưỡi đến gấp đôi lượng mưa trung bình 30 năm trở lại đây, theo thống kê của Cục Khí tượng quốc gia.

Trong khi đó, Hãng tin Bloomberg dẫn lời cơ quan khí tượng nước này nói việc không được trang bị các thiết bị dự đoán lượng mưa đặc biệt lớn này dẫn đến những ứng phó sai lầm làm trận lũ thêm tồi tệ. Cục Khí tượng quốc gia đã yêu cầu các thiết bị dự đoán mưa trị giá 4 tỉ baht (130 triệu USD) suốt từ năm 2009 nhưng bị chính quyền phớt lờ. Các thiết bị mới này lẽ ra cho phép cục có thể dự đoán lượng mưa chính xác hơn để cung cấp thông tin cho các đơn vị vận hành đập nước nhằm điều chỉnh mức nước kịp thời.

Chẳng hạn đập Bhumibol, đập nước lớn nhất ở Thái Lan, thay vì phải xả nước dần dần, đã trữ lại hầu hết lượng nước nhận được cho tới trước tháng 8 do lo sợ không đủ nước phục vụ cho thủy lợi nông nghiệp vào mùa khô - Bloomberg dẫn lời ông Boonin Chenchavalit, giám đốc đơn vị nhà nước Cục Thủy điện Thái Lan. Đến khi đập này buộc phải xả nước, cùng hàng loạt đập khác ở miền bắc, kèm theo những trận mưa lớn và thủy triều dâng cao tại nhiều con sông, lũ lụt vốn đã tồi tệ càng thêm tồi tệ.

Chỉ trong hai tháng 6 và 7, nhà chức trách Thái Lan đã xả trung bình 4,5 triệu m³ nước mỗi ngày từ đập Bhumibol khi mực nước trong đập dâng lên mức 63% sức chứa, gấp đôi lượng nước trữ lại ở đây cùng kỳ năm ngoái, theo thông tin từ Cục Thủy lợi hoàng gia.

Còn kinh khủng hơn, tốc độ xả nước lên đến mức trung bình 22 triệu m³ mỗi ngày vào tháng 8 và 26 triệu m³ mỗi ngày vào tháng 9. Từ ngày 1-10 đến 14-10, khi lũ lụt đã nhấn chìm hàng trăm nóc nhà và khiến hàng triệu người mất nhà cửa, tốc độ xả nước từ đập này mới có thể đạt mức đỉnh điểm, 77 triệu m³ mỗi ngày, hơn 17 lần so với tháng 6 và 7.

Tại đập Sirikit, đập lớn thứ hai trong nước cũng xả nước vào vùng lũ, tỉ lệ xả nước trung bình 54 triệu mét khối mỗi ngày từ 1-8 đến 14-10, gấp năm lần so với tháng 6 và 7, theo thông tin từ Cục Thủy lợi. Vào ngày 1-8, hồ chứa của đập này đầy tới 79%, chứa lượng nước gấp đôi cùng kỳ năm ngoái.

“Chắc chắn nếu nước từ các đập được xả ra đúng cách, trận lũ sẽ đỡ thảm khốc hơn”, Suphat Vongvisessomjai, một chuyên gia về nước đã thiết kế các hệ thống ngăn lũ lụt khắp Thái Lan, nói với Bloomberg.

Tuy nhiên, nhà chức trách nghĩ khác. Suthep Noipairoj, người đứng đầu Vụ Quản lý nước của Cục Thủy lợi, nói việc xả nước từ các đập đã giảm từ tháng 4 vì một số vùng nông nghiệp ở hạ lưu bị ngập. “Các đập nước đầy vì lượng mưa ở miền bắc đạt kỷ lục mới trong năm nay”, ông Suthep nói với Bloomberg qua điện thoại. “Không phải là chúng tôi giảm xả nước vì lo ngại cho mùa khô. Những người nào nói thế chỉ là đang tìm một vật tế thần cho trận thiên tai này”.

Họa vô đơn chí

Trong khi lượng mưa tháng 7 và 8 cao hơn 25% so với mức trung bình của 30 năm, các hồ chứa ở những đập thủy điện lớn đã đầy 93% so với 68% cùng kỳ năm ngoái, năm trận bão nhiệt đới liên tiếp đổ vào Thái Lan trong vài tháng qua. Đáng kể nhất là trận siêu bão Nock-Ten đã tàn phá cả Philippines, Việt Nam, Lào và Trung Quốc, khiến 100 người thiệt mạng. Vì lẽ đó, khi các đập ở miền bắc xả nước gần như đồng loạt, nước lũ chỉ mất chín ngày để tràn tới Bangkok, theo lời trợ lý tỉnh trưởng tỉnh Eagat Kitti Tancharoen, nói ngày 14-10.

“Nếu họ biết chắc mưa sẽ còn kéo dài, có lẽ họ sẽ xả bớt nước rồi”, ông Chaiwat Prechawit, cựu phó giám đốc Cục Thủy lợi, nói. “Cục Khí tượng thông báo sẽ có nhiều mưa hơn năm ngoái, nhưng họ không dự báo được những trận bão đổ bộ trực tiếp vào Thái Lan kèm theo mưa dữ dội”.

Cấu tạo địa hình vùng lũ khiến trận lũ diễn ra đúng theo nghĩa đen của câu thành ngữ “nước chảy chỗ trũng”. Miền bắc là vùng núi non nơi có các đập nước và nơi nước lũ tràn về. Vùng rốn lũ là vùng đồng bằng sông Chao Phraya, một khu vực có diện tích 170.000km², tức gấp bốn lần đồng bằng sông Cửu Long, nằm ngay trên đường thoát duy nhất của nước lũ: ra vịnh Thái Lan. Độ cao trung bình của cả khu vực đồng bằng Chao Phraya chỉ là hơn 2m so với mực nước biển, theo Ngân hàng Thế giới (WB).

Kể từ năm 1950, hơn 300 đập nước đã được xây để giữ nước trong mùa mưa tại Thái Lan, từ tháng 7 đến tháng 10, để sử dụng cho các mục đích tưới tiêu trong những tháng còn lại của năm. Hai đập Bhumibol và Sirikit, đều do WB tài trợ xây dựng sau Chiến tranh thế giới thứ hai để cung cấp điện cho Bangkok và góp phần đắc lực biến Thái Lan thành nhà xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, cung cấp nước tưới tiêu cho 400.000 triệu ha đất nông nghiệp trong mùa khô, một vùng rộng gấp sáu lần diện tích Singapore.

“Các phương pháp phòng ngừa thiên tai luôn là hiệu quả nhất”, Suvit Yodmani, cựu thành viên nội các Thái Lan và từng là giám đốc Trung tâm sẵn sàng đối phó thiên tai châu Á, kết luận. “Nếu thống nhất từ đầu, chúng ta lẽ ra đã làm được nhiều hơn”.

HẢI MINH