“Lên gân lên cốt...”

Được Tổng thống Mỹ Barack Obama đưa ra không lâu sau khi nhậm chức, chính sách "khởi động lại” quan hệ với Nga được áp dụng với ít nhiều thành công trong hơn ba năm qua, với đỉnh điểm là Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới Nga – Mỹ được ký kết tại Prague hồi tháng 4/2010.

Tuy nhiên, thành công của chính sách “khởi động lại” này nhanh chóng sụt giảm sau khi Washington tiếp tục kế hoạch xây dựng lá chắn phòng thủ tên lửa ở châu Âu bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của Moscow. Tiếp theo đó, các sự kiện bất ổn diễn ra ở Bắc Phi và Trung Đông làm bộc lộ rõ sự bất đồng nghiêm trọng giữa hai quốc gia về cách tiếp cận với các vấn đề của thế giới Arab. Vấn đề hạt nhân Iran cũng gây nên diễn biến tương tự giữa Nga và Mỹ.

Nghiêm trọng hơn cả, trong suốt chiến dịch tranh cử Tổng thống vừa qua, đương kim Thủ tướng Nga Putin đã phát động cả một cuộc “tấn công” không khoan nhượng đối với chính sách của Mỹ  bằng những lời lẽ công kích sắc bén và lạnh lùng, để rồi khi giới truyền thông Nga tuyên bố chiến thắng thuộc về ông Putin, giới lãnh đạo cũng như chuyên gia Mỹ dù đã đoán được kết quả từ trước vẫn như bị “tiếng sét ngang tai”.

Kênh truyền hình Fox News của Mỹ nhận định, với việc ông Putin tái đắc cử Tổng thống, trong 6 hoặc 12 năm tới, nước Mỹ sẽ phải quan hệ với một Chính phủ Nga cứng rắn hơn. Với quyền phủ quyết tại Hội đồng bảo an Liên Hiệp Quốc, Nga sẽ trở thành một trở ngại lớn cho Mỹ.

Ngoài ra, nước Nga, dưới sự lãnh đạo sắp tới của ông Putin, cũng sẽ chống lại các nỗ lực của Mỹ nhằm thiết lập hệ thống phòng thủ chống tên lửa tại châu Âu hay trong việc giải quyết các vấn đề Syria và Iran.

Và rồi hàng loạt dự cảm chẳng lành khác về một thời kỳ sóng gió mới trong quan hệ Nga – Mỹ dưới thời Putin được đưa ra khi gần một tuần sau khi ông Putin tuyên bố thắng cử, Tổng thống Obama lúc đầu “làm ngơ”, không có bất cứ lời chúc mừng nào dành cho Tổng thống đắc cử Nga giống như với lãnh đạo các nước khác.

… để “ôm” nhau chặt hơn?

Tuy nhiên, bầu không khí căng thẳng cuối cùng cũng được phá vỡ khi Nhà Trắng ngày 10/3 hân hoan thông báo, Tổng thống Obama cuối cùng đã gọi điện chúc mừng ông Putin về chiến thắng trong cuộc bầu cử.

Ngạc nhiên hơn, Washington sau đó còn bất ngờ thay đổi giọng điệu khi công nhận “chiến thắng rõ ràng” của ông Putin.

Quan hệ giữa Tổng thống Obama  (trái)  và người đồng nhiệm tương lai Putin có những tín hiệu rất tích cực. Ảnh: ipresscenter.

Những tín hiệu tốt lành tiếp tục được mang đến sau đó khi Tổng thống Obama quyết định rời hội nghị thượng đỉnh G-8 vào tháng 5 tới từ Chicago đến trại David (Phủ Tổng thống Mỹ ở ngoại ô).

Mùa hè năm 2011, địa điểm và thời gian tổ chức hội nghị thượng đỉnh G-8 và cuộc hội đàm cấp cao của các nước thuộc Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) được ấn định là tại Chicago vào tháng 5/2012. Tuy nhiên, mới đây, ông Obama quyết định dời sự kiện này từ Chicago đến trại David. Theo các chuyên gia, với quyết định này, Tổng thống Obama đã thực hiện một bước ngoại giao khéo léo và thân thiện với nhà lãnh đạo Nga Putin.

Theo giới phân tích, với việc thay đổi địa điểm tổ chức, ông Obama hy vọng tạo một không khí không gò bó về hình thức cho cuộc tiếp xúc trực tiếp mới giữa ông Obama và Putin trên cương vị hai Tổng thống, đồng thời bày tỏ mong muốn nối lại và phát triển quan hệ song phương.

Hạ nghị sĩ Nga Dmitry Vyatkin nhận định, rất có khả năng cuộc gặp sẽ không chỉ đơn thuần là buổi trao đổi “những tuyên bố chính thức”, mà là một nỗ lực thực sự đưa các quan điểm của Nga và Mỹ xích lại gần nhau.

Chia sẻ quan điểm với ông Dmitry Vyatkin, nhà phân tích Vladimir Frolov đánh giá trên tờ Moscow Times rằng, ngay sau cuộc gặp vào tháng 5 tới sẽ là một thời kỳ nồng ấm mới trong quan hệ Nga – Mỹ.

Ông Vladimir Frolov phân tích, nguy cơ Moscow và Washington xung đột do vấn đề Syria đã được loại bỏ khi Nhà Trắng cuối cùng cũng thừa nhận không thể sử dụng biện pháp can thiệp quân sự để lật đổ chế độ Assad.

Thêm vào đó, với thiện chí hợp tác của Nga, Mỹ khó có thể ngoan cố “làm liều”, không “đếm xỉa” đến lợi ích của Moscow.

Còn trong vấn đề Iran, dù Tổng thống Obama để ngỏ khả năng tấn công quân sự quốc gia Hồi giáo nhưng trên thực tế, chính những tuyên bố cứng rắn này lại càng tạo cơ hội cho Nga – Mỹ hợp tác nhiều hơn nhằm giải quyết bài toán hạt nhân Iran. Theo đó, sự nóng ruột của Washington sẽ thôi thúc quốc gia này tích cực tiếp xúc với Moscow để tìm ra giải pháp hòa bình mà Mỹ sẽ bớt tổn thất hơn nhiều so với biện pháp tấn công.

Như vậy, đúng như lời ông Alexander Khramchikhin, Phó giám đốc Viện Phân tích chính trị - quân sự tại Nga, các nhà lãnh đạo Nga, Mỹ đều cố tạo dựng hình ảnh “diều hâu” chỉ với mục đích củng cố hình ảnh của mình trước người dân trong nước, còn trên thực tế, họ thừa hiểu vẫn cần phải dựa vào nhau.

Dù còn nhiều nghi ngại nhưng chính quyền Obama vẫn phải thừa nhận nhiều "lợi ích chung" đã đạt được từ chính sách "cài đặt lại" quan hệ với Nga, đó là thỏa thuận kiểm soát vũ khí hạt nhân chiến lược (START) và một tuyến đường hậu cần đến Afghanistan qua Nga mà hai bên đã đạt được.

Về phía Nga, dù vẫn chưa giảm bớt giọng điệu chỉ trích Mỹ song việc này không có nghĩa là Nga không mong muốn tìm cách hàn gắn quan hệ.

Tuy nhiên, ông Alexander Khramchikhin cũng không quên nhấn mạnh, sự nồng ấm này rất có thể chỉ là tạm thời bởi dù hai bên nhận rõ sự cần thiết của việc phát triển quan hệ song phương nhưng trên thực tế hai nước chưa có được một cơ chế hợp tác thích hợp với sự tin cậy lẫn nhau đủ để duy trì mối quan hệ lâu dài.

Hơn nữa, nỗ lực khắc phục quan hệ song phương hiện nay của giới lãnh đạo hai nước dường như cũng mang tính thời điểm rất cao.

Tại Mỹ, nơi các chiến dịch vận động tranh cử Tổng thống đang lấy đà, việc “tái khởi động” mối quan hệ Nga-Mỹ gắn liền với tên tuổi Obama. Vì vậy, ông chủ Nhà Trắng cần chứng tỏ rằng quá trình này không bị đình trệ.

“Trong chiến dịch tranh cử, ông Obama cần chứng minh rằng bất chấp một số thất bại làm đổ vỡ đàm phán, như đã xảy ra trong trường hợp hệ thống phòng thủ tên lửa, song mối quan hệ với Nga vẫn đang được phát triển và có triển vọng đạt thỏa thuận về những vấn đề nhất định”, ông Alexander Khramchikhin nhấn mạnh.

Còn đối với Thủ tướng Nga Putin, nỗ lực khôi phục quan hệ với Mỹ cũng rất quan trọng.

Nếu ở cương vị Thủ tướng, chính trị gia này quan tâm nhiều hơn tới các vấn đề kinh tế thì trên cương vị Tổng thống, ông sẽ phải xây dựng một chính sách đối ngoại. Ông không muốn bắt đầu một nhiệm kỳ Tổng thống mới bằng sự xích mích với phương Tây.

Điều đó có nghĩa là khi cuộc bầu cử Tổng thống ở Mỹ kết thúc cũng như thời kỳ “trăng mật” trong nhiệm kỳ Tổng thống thứ 3 của ông Putin trôi qua thì mối quan hệ Nga – Mỹ sẽ có nguy cơ “về mo”.

Dẫu vậy, việc tiến lại gần nhau của ông Putin và Obama cũng đủ để tạo nên một dấu ấn lớn trong mối quan hệ song phương này.