“Kỳ thị” tiền xu là vi phạm pháp luật

Trong vai một khách hàng, PV mang những đồng tiền xu mệnh giá 5.000 đồng đi mua mấy món gia vị lặt vặt, khi thanh toán tất cả các chủ hàng đều từ chối đồng tiền xu của PV với lý do “bây giờ không ai tiêu tiền xu cả, đem về mà làm kỷ niệm”.

Tiếp tục bước vào một vài siêu thị điện máy, quầy sách… trên nhiều phố ở Hà Nội. Khi nhìn thấy những đồng tiền xu mà PV đưa ra để thanh toán, tất cả các cô thu ngân đều lắc đầu từ chối.

Tháng 4-2011, NHNN chính thức thông báo ngừng phát hành tiền xu. Tuy nhiên, giá trị lưu hành của nó không thay đổi.

Nhưng thực tế, mặc dù đã có thông báo chính thức của NHNN về việc các đồng tiền xu bị “xuống sắc” hoặc từ chối thanh toán có thể đem đến thanh toán tại các hệ thống siêu thị, bưu điện hoặc đổi tại các ngân hàng, thì tồn tại việc ngay cả những giao dịch giữa người dân với ngân hàng, tiền xu cũng bị “từ chối”. Anh Bùi Văn Đức, trú tại TP HCM cho biết, anh vay tiền tại Ngân hàng Á Châu ACB, đường Hưng Phú, P 9, Q 8, TP HCM mua laptop, hàng tháng phải trả 942.000 đồng. Sáng 30-6, anh Đức đến ngân hàng trả lãi, trong đó 900.000 đồng trả bằng tiền giấy, 42.000 đồng bằng tiền xu (loại xu 2.000 đồng và xu 5.000 đồng) nhưng nhân viên ngân hàng không nhận và cho biết phải đến NHNN để đổi.

Một trường hợp khác, chị Nguyễn Thị Tuyết Mai, quận 3, TP HCM cho biết, sáng 16 - 7 chị đến phòng giao dịch Bàn Cờ chi nhánh 11 Ngân hàng Agribank chuyển tiền, tiện thể chị đem số tiền xu gom được đến đổi thành tiền giấy. Tuy nhiên, nhân viên giao dịch NH từ chối với lý do “ngoài chợ không xài tiền xu” và yêu cầu chị phải đến hội sở NH để giải quyết.

“Trước thực tế, tiền xu bị từ chối ở hầu hết mọi nơi, những người có tiền xu không biết phải làm như thế nào nên phải đưa đến NH để “trả lại” như một biện pháp “giải thoát”. Thế nhưng, không phải NH nào cũng chấp nhận việc này, có những ngân hàng còn yêu cầu tôi phải mất phí 20 đến 30%, trong khi phí đổi tiền rách chỉ mất 3 đến 4%” – một người dân cho biết.

Hành vi từ chối tiền xu là vi phạm pháp luật. Tại Điều 23 Luật Ngân hàng Nhà nước cũng quy định rõ các hành vi bị nghiêm cấm, trong đó có việc cấm từ chối nhận, từ chối lưu hành đồng tiền đủ tiêu chuẩn lưu thông do NHNH phát hành. Trước “thực trạng” trên, phía NHNN khẳng định tới thời điểm hiện nay tiền kim loại vẫn còn giá trị lưu thông. Do vậy, NH thương mại từ chối nhận tiền xu là sai quy định. Người dân gặp trường hợp này có thể phản ánh về NHNN để chấn chỉnh, xử lý.

Chi phí phát hành lớn

Có một thực tế thường xuyên xảy ra, nhiều người khi được trả lại tiền thừa bằng tiền xu (khoảng 5 hoặc 6 nghìn đồng), thường yêu cầu đổi sang tiền giấy, nếu không được thì đổi thành kẹo hay một món hàng khác tương đương, thậm chí... cho không người bán hàng, chứ nhất định không lấy tiền xu. “Giờ chả ai dùng tiền xu nữa, vừa bất tiện, mà đồng tiền xu để lâu còn bị xỉn màu rất xấu” – một bà nội trợ cho biết.

Xung quanh vấn đề này, TS Cao Sĩ Kiêm cho biết, từ giai đoạn năm 1989 - 1997 khi còn giữ cương vị Thống đốc NHNN, ông đã từng khảo sát và nghiên cứu tại nhiều quốc gia trên thế giới để tìm hướng phát hành tiền xu, tuy nhiên do lúc đó thấy hiệu quả sử dụng không cao, chi phí đầu tư lại quá tốn kém nên đã không triển khai. “NHNN lúc đó cũng định đặt hàng Canada để đúc và phát hành tiền xu, nhưng sau đó không triển khai nữa vì nó quá tốn kém và không phù hợp với điều kiện sử dụng của Việt Nam” - ông Kiêm nói.

Theo TS Kiêm, việc phát hành 1 đồng tiền xu thường kèm theo chi phí ngang bằng với mệnh giá đồng tiền xu đó, thậm chí còn đắt hơn do quá trình bảo quản tốn kém. Có khoảng vài tỷ đồng tiền xu đã được phát hành. Tổng giá trị tiền phát hành ra tương đối lớn, không lưu thông được gây ra sự lãng phí cho ngân sách nhà nước.